Шүүхээс гэм буруутайг нь тогтоочихсон хэрэгтэн Д.Цогтбаатар Монгол Улсын Төрийн эрх барих дээд байгууллагад ажиллаж байгаа нь зарчмын хувьд туйлын буруу. Түүнийг шүүхээс гэм буруутайг нь тогтоочихсон ч хуулийн цоорхой ашиглан, элдэв зарга үүсгэн ажилласаар байна. Тиймээс өнгөрөгч 2024 оны сонгуулиар хангайн бүсэд өвдөглөсөн акулууд энэ асуудлыг Үндсэн хуулийн цэцэд өгүүлж, түүнийг явуулахаар шийдсэн эх сурвалжийн тодорхой мэдээлэл бий. Хэдийгээр далимдуулж байгаа ч зөв асуудал. Гэмт хэрэг өдүүлчихсэн гэдгийг бүрэн улсын шүүх тогтоочихоод байхад УИХ-д орж суучихаад “Би хэрэг хийгээгүй” хэмээн гүрийж байгаа нөхрийг УИХ-ын танхимд байлгах нь бүү хэл байх ёстой газар нь байлгах учиртай.

УИХ-ын нөхөн сонгуулийг зургаадугаар сар, аравдугаар сард зарлан явуулдаг хуультай. Тэгэхээр УИХ-ын чуулган эхлэхтэй дөрөө харшуулан Д.Цогтбаатарын асуудлыг цэгцэлчихээд хангайн бүсэд ширүүхэн өрсөлдөөн бий болно. Тус бүсэд МАН-аас нэр дэвшсэн Г.Занданшатар, С.Чинзориг, Д.Тогтохсүрэн гээд нэр зүстэй акулууд өвдөг шороодож, С.Ганбаатар нарын золбингууд орж ирсний зарим нь ийн хууль зөрчсөн байгааг Монгол Улсын шүүх тогтоочихсон байгааг бид харж байна. Харин сонгуульд өрсөлдсөн багаа тэргүүлж явсан тухайн үеийн УИХ-ын дарга Г.Занданшатар өнөөдөр Ерөнхий сайд болчихсон учраас энэ асуудал шуудрах байх. Шуудрах байх ч юу байхав, хэрэгжээд эхэлсэн гэдгийг эх сурвалж хэлсэн. Тэгээд ч хууль тогтоох байгуулагад хууль зөрчсөн гэмт хэрэгтэн хууль сахиулна гээд суугаад байж болохгүй.

Одоо Д.Цогтбаатарыг явуулах ганц боломж нь Үндсэн хуулийн цэц. Нэгэнт хууль зөрчсөн гишүүнээ явуулж чадахгүй хуулийн цоорхойд тарчилж гацаж байгааг зарим гишүүд ярьдаг. Энэ мэт хуулийн гацааг гарган, цааш арга хэмжээ авах ёстой газар нь Үндсэн хуулийн цэц. Нөгөө талаар Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх хүртэл анхаарал хандуулж эхэлсэн гэдгийг эх сурвалж хэллээ.

Тэгэхээр Д.Цогтбаатар гэх УИХ-ын гишүүн чухам ямар хэрэг өдүүлсэн юм. Ямар шалтгаан байгааг сайтар дурдах ёстой. Тэр 2016-2020 онд Хөгжлийн банкны хэлтсийн захирлаар ажиллаж байхдаа албан тушаалаа урвуулан ашиглаж, “Мон дулаан”, “Газ импорт”, “Бэрэн” компанид давуу байдал олгосон хэргээр шалгагдан, 2023 оны долоодугаар сард Сүхбаатар дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхээс нийтийн албанд томилогдох эрхийг нь хоёр жил хасаж, 20 сая төгрөгөөр торгох ял оноосон байдаг. Улмаар анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг 2024 оны арванхоёрдугаар сарын 11-нд Улсын дээд шүүхээс хэвээр үлдээсэн гэхээр яах аргагүй шат шатны шүүх гэмт хэрэгтэн гэдгийг бталгаажуулж нотолчихсон зүйл.

Өөрөөр хэлбэл манай парламентад ял авсан гишүүн хууль зөрчин ажиллаж байна гэсэн үг. Тодотговол, хуульд “УИХ-ын гишүүн гэмт хэрэг үйлдсэн нь хуулийн хүчин төгөлдөр болсон шүүхийн шийдвэрээр тогтоогдсон тохиолдолд бүрэн эрх нь дуусгавар болох үндэслэлтэй” хэмээн заасан байдаг. Гэвч Д.Цогтбаатарын хувьд шүүхийн шийдвэр албажиж ирээгүй гэх шалтгаанаар бүрэн эрхээ хэрэгжүүлсээр байгаа нь хууль зөрчсөн явдал юм. Зарим нэг эх сурвалжууд “Д.Цогтбаатар гишүүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх, эргүүлэн татах” тухай асуудал ярьж бичиж байгаа нь буруу юм. Хуулийн дагуу “Шууд чөлөөлөх” зохицуулалттай. Хууль тогтоох хамгийн дээд байгууллагад ял авсан гишүүн хууль зөрчин ажиллаж байна гэдэг байж боломгүй асуудал.

Яахав, Д.Цогтбаатарыг УИХ-д нэр дэвших үед хэрэг нь нэг талдаа гараагүй байсан. Давж заалдах шатанд хэргийг ижил дүгнэсэн бөгөөд хяналтын шатны шүүхээр хэрэг нь бүрэн шийдвэрлэгдээгүй тул УИХ-ын сонгуульд нэр дэвших боломжтой байсан байж болох юм. Харин дараа нь Улсын дээд шүүх хуралдаад, түүнийг гэм буруутайд тооцсон дээрх шийдвэрийг хууль ёсны, үндэслэлтэй гэж үзсэн. Тэгэхээр яах аргагүй түүнийг чөлөөлөх болж байна.

Мөн УИХ-ын тухай хуулийн 9.1-5 дахь хэсгийн “Гишүүн гэмт хэрэг үйлдсэн болох нь хуулийн хүчин төгөлдөр болсон шүүхийн шийдвэрээр тогтоогдсон бол бүрэн эрх энэ хуулийн 7.3-т заасан хугацаанаас өмнө дуусгавар болох үндэслэл болно” гэх заалт ч бий. Өөрөөр хэлбэл Д.Цогтбаатар гишүүнийг чөлөөлөх эрх зүйн үндэслэл бүрэн дүүрэн байна. Гагцхүү зарим талдаа хуулийн гацаа үүсчтихээд яаж ч чадахгүй байгаа бөгөөд үүнд Үндсэн хуулийн цэц анхаарч уг асуудалд цэг хатгах ёстой. Тиймээс Үндсэн хуулийн цэц одооноос ажиллаж эхэлсэн. Уг нь түүний асуудлыг юуны өмнө Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны хуралдаанаар хэлэлцэн, санал дүгнэлт гарган, УИХ-ын чуулганаар оруулах ёстой ч Байнгын хорооны дарга Ж.Бат-Эрдэнэ ямар нэгэн байдлаар хуралдаандаа ирэхгүй байгааг эх сурвалж дуулгаж байсан. Харин Ёс зүй, дэгийн байнын хорооны дарга Б.Баярбаатар “Дээд шүүх шийдвэрээ гаргачихсан байна. Тэр шийдвэрийг хэрэгжүүлэх үү, хэлэлцэх юм уу гэдэг хувилбар яригдана. Би хувьдаа Дээд шүүхийн шийдвэрийг хэрэгжүүлэх ёстой гэсэн хатуу байр суурьтай байгаа” хэмээсэн.

Тэгээд ч хүссэн хүсээгүй акулууд эрх мэдлээр далайж, хүч түрэн хууль ёсны номд нь оруулж, түүнийг явуулах нь нэгэнт тодорхой болжээ. Энэ нь ч зүй ёсны асуудал учраас энд хэн нэгний эрх ашиг зөрчигдөхгүй. Гагцхүү нэг гэмт хэрэгтнээ Хууль тогтоох дээд байгууллагаас явуулж байгаа сайн хэрэг болно.

С.Баяр