Төрийн өндөр босго давсан даруйд л УИХ-ын гишүүн, Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд хэмээх хос морь хөлөглөсөн азтай нөхөр бол О.Алтангэрэл. Азтай ч юу байхав, арай жаахан өнгийгөөд харах юм бол “Женко” Х.Баттулгын квот гэдгийг хүн бүхэн мэдэх байх. Тэр Төрийн өндөр босго алхаагүй, АН-ын дэд дарга гэх даржин сэтэртэй байх үеэс л “Манай нам авлига, албан тушаалын хэрэгт холбогдсон хүмүүсээ дэвшүүлэхгүй байх ёстой” хэмээн попорч, “Бид эхлээд өөрсдийнхөө буруу, муу муухайг хүлээн зөвшөөрчихөөд хүний итгэлийг даах тухай яримаар юм билээ” гэх мэтээр мандатын төлөө зүтгэсэн. Энэ мэт лоозонгийн чанартай байр суурь бол “Женко” ахынх нь түүхэн бэлдэц. Нөгөө талаар Х.Баттулгын бэлдэц нь юу хийхээ мэдэхгүй аргаа барж, фракц фракцын эрх ашгийг хэрхэн хангаж, өрөө хэрхэн, яаж төлөх вэ хэмээн толгой гудайн суусан Л.Гантөмөрт ихээхэн таалагдсан.

Тиймээс хоёр талын нөлөөлөөр ямар ч асуудалгүй мандат авч, ялалт байгуулсан. Л.Гантөмөрт түүний удаа дараагийн лоозогнол таалагдсан хэвээр байсан тул Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд хэмээн давхар дээл ч нөмрөөд авав. Цаад утга нь Х.Баттулгад цагийн цагт Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд хэрэгтэй гэдгийг надаар хэлүүлэх юун. Гэхдээ үнэнийг хэлэхэд АН дотор О.Алтангэрэлээс өөр сайд болчих хүн байгаагүй л дээ. Байгаагүй гэдэг нь Х.Тэмүүжингээс эхлээд байж болох ч урьд өмнө сайдын алба хашчихсан, МАН АН, гуравдагч гэлгүй холбоо сүлбээнээс гадна тохиролцоо хийгээд сурчихсан нөхөр. Хамгийн гол нь Л.Гантөмөрийн өөдөөс салаавч өгөх учраас гарын дор юм болохоор сайдын суудалд заларсан болов уу. Х.Тэмүүжин нь Л.Гантөмөр байтугай “Женко”-д ч салаавч өгөхөөр пээдгэр болчихсон хүн.

Гэнэт хос морьтой болсон О.Алтангэрэлд өөрийг нь АН-ын бүлгийн буланд хуульч нэртэй суухад нь бэлээрээ гайхуулж, том том мөнгөний тоо ярьсан нөхөд нь огт таалагдаагүй хэрэг. Тиймээс хос мориор давхиулж, Хууль бусаар хөрөнгөжсөн албан тушаалтнуудын хөрөнгийг хураах хуулийн төсөл боловсруулчихлаа гэх хүн ч бий. Ийм хуулиас МАН, АН-гүй л жийрхэнэ биз дээ. Хууль бус хөрөнгө хураалгахдаа тулвал өөрийнх нь нам л илүү жин дарна. Тиймээс нам дотор жиг жуг гэлцэж суухдаа хөөрхийд “Ардчилсан коммунист” хэмээх нэр хайрлачихаж. АН-ын хөрөнгөтнүүд, тэр тусмаа акулууд О.Алтангэрэлийн цаана Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ бий учраас энэ хоёр “Мангар бацаан” нийлэхээрээ яаж ч мэднэ гэж айж байхгүй юу. Түүнээс намаасаа тодорсон Хуулийн сайдаас ч тэгтлээ айгаад байх нь юу л бол. Шударга ёс хэрэгжүүлж байгаа гэх шошго наачихсан, түүндээ нэлээд эрдэнгүй байгаа залуу Ерөнхий сайд, хэзээ ч явгарахгүй хэмээн хос морьтой галгиулж яваа гэнэн сайд хоёроос айх нь аминд өлзийтэйг ч цаадуул нь мэдэж байгаа. Бүр лавшруулан харахаар энэ хуулийн төслийн цаана Ерөнхий сайд “Женко” хоёрын хоршил ч цухалзаж байгаа учраас бүр ч аюултай. Уг нь завтайсан бол хууль бус хөрөнгөтэй байж болох ямар хүмүүс АН дотор байна вэ гээд нэрлэхээр бүгд “Женко”-гийн дайснууд л гарч ирнэ дээ.

Мэдээж хэрэг, Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд болоход энэ мэт дан ганц улс төрийн нөлөөлөл байгаагүй гэдгийг хэлэх хэрэгтэй. Мэргэжлийн талаас сонсож байхад уг нь сайн хуульч, улс төр хөөгөөд явчихсан гэх гомдол салбарт нь байдаг гэхээр мэргэжлийн талдаа шаггүй нэгэн бололтой юм. Гэхдээ гомдоллож байхаар дэмжээд байвал улс төрд хэрэгтэй юм биш үү гэх нэг бодол надад бий. Хуулийн талаасаа бол мэдэлгүй яахав. Нөгөө талаас АН-ын бүлгийн хуульч гэж явахдаа улс төр хийх арга замаа чамгүй мэдэрчихсэн бололтой юм. Үүний дараа нь “Төрийн албан хаагчдыг хууль бусаар халж, төрд хохирол учруулсан бол тухайн хууль бус шийдвэр гаргасан албан тушаалтнаар хохирлыг төлүүлнэ” хэмээн гараад ирэв. Энэ мэт нь ихэд таалагдаж байгааг нийгмийн уур амьсгалаас харж болно. Ийнхүү үзэхээсээ өмнө “Бродюрын хулгай”-г хянан шалгах ажлын хэсэг байгуулна гээд гараад ирнэ. Энэ бол яах аргагүй олон нийтийн анхаарлын төвд байгаа зүйл гэдгийг мань эр мэдэж байна.

Тухайн үедээ “Шалгалтын дүнг иргэддээ ил тод мэдээлж, авлига, албан тушаалын асуудал сөхөгдвөл УИХ-д нээлттэй сонсгол хийнэ” гэх зэргээр үзсэн ч энэ тухай мартсан бололтой. Хуулийн сайд маань чухам яагаад мартсаныг мэдэхгүй. Л.Гантөмөр нь үүрэг өгсөн үү. Магадгүй бүр том дарга Л.Оюун-Эрдэнийн ойролцоо нэг асуудал гарсан ч байж болно. Ямартай ч чимээ намдаасан. О.Алтангэрэл сайд мэдээлэл хийхдээ “Бродюурын тендерийг Хэнтийн гаралтай компаниуд авсан гэх асуудал нийгэмд бухимдал үүсгэж, иргэдийн дургүйцлийг хүргэж байна. Яг үнэндээ нийслэлийн сүр болж гаргасан 500 тэрбум төгрөгийн бонд зам дээр “масло” болж, бродюр төдийхнөөр дуусах нь” хэмээн тайлбарлаж байсан. Хэнтий гэхээр Л.Оюун-Эрдэнэ л санаанд бууж байна л даа. Уг нь “Бродюур ажиллагаа” тун ч амжилттай явж байгаад гэнэт чимээгүй болсон нь нэлээд өндөр дээрх дохио зангаа болов уу. Тэгэхээр нь гандан буурахгүй. Авлигатай тэмцэхэд саад болж байгаа бул хар чулуу бол шүүх, шүүгч. Энд 8000 гаруй хэрэг дээр АТГ мөрдөн шалгах ажиллагаа явуулахад 3000 гаруйг нь прокурорын шатанд хэрэгсэхгүй болгож, эцэст нь шүүхээр ердөө 700 гаруй хэрэг шийдвэрлэгдсэн байна. Т.Бадамжунайгийн хэрэг хоёр жил үргэлжилсэн. Зарим авлигын хэргийг шийдэхэд 10 гаруй жил сунжирсан. Гэтэл зарим хүнийг 24 цагийн дотор баривчлах шийдвэр гаргаж байна. Шүүхийг үнэлж дүгнэхэд энэ хангалттай биш үү гэх зэргээр дээд дарга нарынхаа таалалд нийцсэн пиар бариад авчихаж байгаа зэргээс харахад айхтар улстөрч болж өндийсөн нь харагдана.

Түүний дарга Л.Оюун-Эрдэнэ “Шувуу ажиллагаа”-ны хүрээнд Т.Бадамжунайг гадаадаас баривчлан ирсэн. Мөн Л.Оюун-Эрдэнэ дарга нь “Би шударга бус шүүхтэй, авлигачдыг хаацайлдаг шүүгч нартай тэмцэнэ” хэмээн байн байн мэдэгддэг. Тэгэхээр мань эр ямар ч хал балгүй пиар сонгож байгааг харахад сүрхий эр юм гэхээс өөр яахав. Ийнхүү хос морьтойдоо хэтэрхий хөөрч явахдаа 2024 оны арваннэгдүгээр сарын 13-ны өдөр 03/6107 тоот дүгнэлтийг Хотын дарга Х.Нямбаатарт хүргүүлсэн. Гэтэл Х.Нямбаатар хариу тайлбар өгөхдөө “Батлагдсан хуулийг болохгүй гэх эрх О.Алтангэрэлд байхгүй. Би ч гэсэн 1-2 өдрийн настай популизм хийж чадна” хэмээн амыг нь ар дээр гаргах шахсан. УИХ-д хоёр сонгогдож, Хууль зүйн байнгын хорооны дарга, Хууль зүй, дотоод хэргийн сайдаар ажиллачихсан нөхөр нэг муу поп шинковыг дараад авахаа мэднэ шүү дээ. Үүнээс харвал О.Алтангэрэлийн байнгын байр сууриас нэг нь ч ажил хэрэг болоогүйг бодоход Хотын даргын хэлсэнчлэн “Нэг хоёр өдрийн популизм” талдаа л яваад байгаа бололтой. Орчин цагт ч тэгээд популизм өндөр авдгийг тэр мэдэж байгаа л даа.

Хуулийн сайд маань Архангай, Баянхонгор, Өвөрхангай аймгуудыг нэгтгэсэн нэгдүгээр тойрогт өрсөлдөж, ялалт байгуулахдаа бас чиг 65.925 хүний санал авчихсан. Энэ тойрогт АН давамгайлсан л даа. Тойрог гэснээс тэр Өвөрхангай аймгийн уугуул. Төрж өссөн нутагтаа Ерөнхий боловсролын сургуулийг 1998 онд дүүргэж, МУИС-ийн Хууль зүйн сургуулийг 2003 онд Эрх зүйч мэргэжлээр, Хууль сахиулахын их сургуульд Эрх зүйн магистр, МУИС-ийн Олон Улсын Харилцаа Нийтийн Удирдлагын Сургуульд Нийтийн удирдлагын магистр, одоо Дотоод хэргийн Их сургууль, докторантаар суралцаж байгаа гэх боловсролын намтартай. Боловсролын намтарт нь гадаадын элдэв сургуулийн нэр байхгүй. “Зөвхөн Монголдоо” бадарч яваа боломжийн хуулийн мэргэжилтэн. Харин 2001 онд Ерөнхийлөгчийн тамгын газарт дадлагажигчаар ажлынхаа гарааг эхлүүлж, 2002 онд Сүхбаатар дүүргийн шүүхэд үндсэн ажилтнаар морилж байж. Эндээс 2003 онд Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх ерөнхий газарт сургалтын офицероор ажиллаж байгаад хувийн карьераа хөөсөн.

Тухайлбал, 2006 оноос Монголын өмгөөлөгчдийн холбооны сургалтын хорооны дарга, 2007 оноос Иргэний эрх зүйн туслалцаа үзүүлэх, эвлэрүүлэн зуучлах төвийн тэргүүн, 2009 оноос Хуулийн фирмийн захирлаар ажиллаж байгаад 2012 онд АН ялалт байгуулахад Хууль зүйн яамны Бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын даргаар төрийн албанд анх морилсон хүн. Тодотгож хэлбэл, Х.Тэмжүүжинг сайд байхад нь газрын даргаар ажилласан хүн. Хууль зүйн яаманд удаагүй, 2013 онд Шүүхийн ёс зүйн хорооны дарга, 2016 онд АН ялагдал хүлээхэд Иргэний хамгаалалт хууль зүйн туслалцаа үзүүлэх төвийн тэргүүн, 2018 оноос АН-ын Хууль зүйн асуудал хариуцсан нарийн бичгийн даргаар ажиллаж байгаад 2019 онд Өвөрхангай аймгийн АН-ын даргаар ажиллах болсон ч 2023 оны намын доторх үймээнээр АН-ын дэд даргаар төвд ирсэн улс төр, ажил амьдралын намтартай хүн.

Ямартай ч тэр Х.Баттулгатай харгалдаад байгаа мэт харагдах авч, түүний “Хөх туг” ажиллагааны зэв болж, Л.Оюун-Эрдэнийн шударга ёсны цуурай болж яваагаас харахад зөв л хүмүүсээ түшиж дээ гэхээс өөрөөр яахав. Харин унахдаа нэлээд чанга, чамгүй дуутай унаж мэдэхээр л хүмүүс түшсэн харагдана лээ. Улс төр бол улс төр хойно, яахав.

С.Ууганбаяр