Манай улс төрд богино хугацаанд өндөр авсан эрхмүүд цөөнгүй байгаагийн нэг нь УИХ-ын гишүүн, Сангийн сайд Болдын Жавхлан юм. Тэр тусмаа нам, улс төр гэж огт яваагүй нэг банкир залуу өнгөрөгч 2016 онд гэнэт парламентад ирсэн бол 2021 онд шуудхан л Монгол Улсын мөнгөний авдарны түлхүүрийг атгачихав. Бас болоогүй ээ, Төсвийн байнгын хорооны даргаар хальт дамжсан байдаг. Чадвар байгаад нөхцөл бүрдэж байгаа цагт болох л асуудал. Гагцхүү МАН-ын анхан шатны байгууллагаас ажлынхаа гарааг эхлүүлж, олон удаагийн жагсаал цуглаан зохион байгуулж, дарга нартаа харагдах гэж хичээсэн нөхөд бол баахан ундууцдаг юм билээ. Арга ч үгүй. Тэднийг хөхөө өвлийн хүйтэнд хөлдүү талбай дээр дарга нартаа харагдах гэж зогсоход Б.Жавхлан Монгол банкны цонхоор хараад кофе шимэж зогссон байх. Тэднийг гүн шөнөөр дарга нартаа таалагдах төлөвлөгөө боловсруулж, хүйтэн подвальд нойргүй хонож байхад Б.Жавхлан зөөлөн буйдан дээр мөнгөний бодлого яриад виски шимэж суусан байх. Магадгүй, тэдний харагдах гэж зовоод байгаа дарга нартай хамт сууж байсан ч болох юм. Энэ утгаараа тэр МАН-д байх үеийн залууст илүү харагдаж, нүд үзүүрлэгддэг талтай. Улс төрийн нам бүү хэл аливаа байгууллагад хаалгаар биш тооноор орж ирэх нь хэтийн явдалд тийм ч сайнгүй л байдаг. Дөнгөж хоёр дахь удаагаа сонгогдоод Сангийн сайд болсон учраас түүнийг “Бодийн бэлчээрт идээшлэх бог” хэмээн ил далд хэлэх болжээ. Бог бол хэзээ ч бодын бэлчээрт хүрдэггүй богино хөлтэй амьтан л даа. Тийм байж бодын бэлчээрт идээшилж яваа богтой зүйрлэсэн нь намынх нь залуус тийм ч таатай хүлээж авахгүй байгааг илтгэнэ. Нөгөө талаар Б.Жавхланд Сангийн яам, сайдын албан тушаал томдож байгааг хэлсэн хэрэг байх. Харин банкны салбарт бол яах аргагүй олон жил ажилласан хүн. Тэрбээр 1997 онд МУИС-ийг дүүргээд л Монголбанкны Хяналт, шалгалтын газрын хянан шалгагчаар ажлынхаа гарааг эхлүүлж, тус банкны Тэргүүн дэд ерөнхийлөгч болтлоо өгсөж ажилласан туршлагатай нэгэн. Дунд нь 2004 оноос Худалдаа хөгжлийн банкинд Үйл ажиллагаа эрхэлсэн захирал, Дэд ерөнхийлөгч гэх албан тушаалыг 2007 он хүртэл хашиж байснаас бусад цагт Монголбанкинд ажилласан аж. Монгол Улсын өөдтэй өнгөтэй бүхнийг цөлмөсөн гэх “Муу нэртэй луу данстай” банкаар дамжсан гэхээр улс төр, бизнес бүлэглэлийн ажиллагааг гаргууд сайн мэдэх учиртай. Худалдаа хөгжил шүү дээ.

Тэгэхээр банкны тал дээр түүнтэй ярих зүйл байхгүй. Үнэнийг хэлэхэд ярьж бичих гээд ч ойлгохгүй учраас хойш тавих минь. Өнөөдрийн хувьд тэр Л.Оюун-Эрдэнэ хэмээх залуухан нөхрийн танхимд гол яамыг атгаж байна. Залуу хүмүүс ойлголцоход амар байдаг байх. Гэхдээ халуун залуу насны хамтын хүч мөнгөний бодлого, хууль дүрэм зөрчихгүй байхын аргагүй цаг үед тэр ажиллаж байгаагаа ойлгох хэрэгтэй. Сангийн сайдын хувьд ард түмний нүд чих байтугай танхимынхаа зарим сайдын суган доогуур ч мөнгө оруулж гаргах хэрэг гарна. Шахаанд орно, буруу ч гэсэн шаардлага ойлгох үе тулгарна. Засгийн ажил өөрөө ийм хойно. Харин нэгэн танхимд Ц.Нямдорж гэх “долоо буудуулсан чоно” шархаа долоогоод хэвтэж байгааг мартаж болохгүй. Танхимынхаа сайд нар, магадгүй Л.Оюун-Эрдэнийн суган доогуур мөнгө “түлхэж” болох ч Ц.Нямдоржийн суган доогуур багтааж гаргах аргагүй гэдгийг санах хэрэгтэй. “Долоо буудуулсан шархтай чоно”-ын араанд зуугдах амаргүй.

Залуу хүний хувиар карьер нь өндөрлөж байгаа өвгөний аманд багтчихаар цаашдынх нь замд ямар ч өөдтэй зүйл болохгүй. Монголбанкид олон жил ажиллахдаа Тэргүүн дэд дарга болсноос тус газрын том дарга болж чадаагүй. Тийм учраас түүнд наах бохир зүйл гэж тун ховор. Өөрөөр хэлбэл тэр том том зүйлд гарын үсэг зураагүй. Харин өдгөө Сангийн сайд хэмээн заларч байгаа учраас гишгэсэн мөрөө эргэж харж явахгүй бол Болдын Жавхлан хэмээх нөхөрт наах бохир зүйл энд л үй түмээрээ бий. Цаана чинь чамайг өргөж тэтгэсэн гэх МАН бий, үүнийг далимдуулах ах нар ч байгаа. Цар тахлын үеийн эдийн засаг, мөнгө ямар байгаа билээ гээд маш том эрсдэл дунд мөнгөний авдарны түлхүүр атгаж байгаа хүн. “Төр зүтгэсэн хүндээ халтай” ч гэдэг.

Яахав. “Найзаар минь намайг таньдаг учиртай” гэдэг шиг хамтрагчдыг нь харвал бас нэгийг өгүүлнэ. Дархан-Уул аймгаас сонгогдсон УИХ-ын гишүүн Б.Баттөмөр Татварын ерөнхий газар, Гаалийн ерөнхий газар хэмээх хоёр их мөнгөний “хүүдий”-г удирдаж ирсэн шатахуун импортлогч. Нөгөөх нь олны танил болох гэж эрүүл, согтуу хичээх Г.Дамдинням гэгч баруун зүүнээ мэдэхгүй залуу. Ийм л хамтрагчидтай хүн. Хоёр нөхрөөр нь жишиж, нэг тэрэгний дугуй гэж харвал газар авахгүй байх. Тэрбээр Дархан-Уул аймгийн 24026 хүний санал авч орж ирсэн нь чамгүй амжилт. Хамтрагчдаасаа өндөр санал авсан хүн. Төв банкны бодлогод оролцож, УИХ-д хоёр удаа сонгогдож, Төсвийн байнгын хорооны дарга, Сангийн сайд хүртэл богино хугацаанд өгсөхөд дандаа дардан замаар явахгүй нь ойлгомжтой. Нөгөө талаар улс төр бол цэвэр явах аргагүй зам. Дээр нь асар их мөнгө байж энд оршин тогтноно гээд олон зүйл бий. Энэ утгаараа Б.Жавхлан сайд найздаа ЖДҮ-ийг хөгжүүлэх сангаас зээл авч өгсөн л гэдэг, төрсөн эгчийгээ эрх мэдлээ ашиглан дарга болгосон л гэдэг. Эхнэр нь төрийн оролцоотой байж болохоон томоохон бизнесийн хамтрагч л гэдэг. Түүний төрсөн эгч нь Дуурийн театрын дарга асан, өдгөө Соёлын яаманд хэлтсийн даргаар ажиллаж байгаа Б.Сэргэлэн гэхээр хүмүүс мэднэ дээ, мэднэ.

Монголбанкинд нэр цэвэр шигдэж суусан энэ нөхрийн намтар хийгээд бусад зүйлийг тэр бүрий хүмүүс мэддэггүй. Нялхаараа мөнгөтэй, мөнгөний бодлоготой хутгалдсан хүмүүс хашир болчихдог биз. Түүний хувьд тун хашир учраас элдэв зүйл нь ил байдаггүй байв. Түүний аав Л.Болд Сүхбаатар аймгийн Мөнххаан сумын уугуул. Тухайн үеийн төрийн бодлогын дагуу хойд хөршид сургууль төгсөж, инженер болсон. Улмаар Дарханд томилогдож ажиллах үед Б.Жавхлан төрсөн гэдэг. Ийм учраас Бурхантын хөндийгөөс нэр дэвшээд байгаа хэрэг. Тухайн үед аав нь Дархан хотын намын хорооны хоёрдугаар нарийн бичгийн дарга, Сүхбаатар аймгийнхаа Ардын хурлын гүйцэтгэх захиргааны даргаар ажиллаж байсан гэхээр удам угшлаараа МАН-д данстай. Түүний ээж ч нийгмийн идэвхтэй төдийгүй Дарханы эмэгтэйчүүдийн зөвлөлийн даргаар ажиллаж байж. Тэр өөрөө Сүхбаатар аймгийн нэгдүгээр арван жилийн сургуулийн төгсөгчдийн холбоо гэх Төрийн бус байгууллагын Удирдах зөвлөлийн дарга. Бас түүнд Кокейн холбооны ерөнхийлөгч гэх мэт албан тушаал бий, бий. Төгсөгчдийн холбоо гэснээс тус холбооны Удирдах зөвлөлд данстай Г.Эрдэнэцогт гэх нөхөрт Жижиг дунд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх сангаас зээл аваад өгчихсөн юм билээ. Бүр цааш нь ухвал Г.Эрдэнэцогтын аав Х.Гөлгөө нь Сүхбаатар аймгийн Ардын хурлын гүйцэтгэх захиргааны нэгдүгээр орлогч даргаар 10 гаруй жил, аймгийнхаа намын хорооны намын байгуулалтын хэлтсийн орлогч эрхлэгчээр олон жил ажилласан хүн ажээ. Ингэхээр Сангийн сайдын аавтай нэгэн үед нэг аппаратад удирдах алба хашиж байсан хүмүүс юм. Үүнээс харахад удам дамжсан үерхэл ийнхүү Жижиг дунд үйлдвэрийг хөгжүүлэх санд гар дүрэхэд хүргэсэн хэрэг байх. Ямартай ч тэр одоогоор нэр нүүрээ бохирлох шатандаа яваа улстөрч. Боловсролын хувьд хэний ч дор орохгүй, МУИС-ийг төгссөнөөс гадна АНУ-ын Калифорнийн их сургуулийн Риверсайдын хэлний сургууль, АНУ, Индианагийн их сургуулийг тус тус дүүргэсэн гэх намтартай юм билээ. Хүрэх өндөрлөг хаана байгааг мэдэхгүй ч хүсэж байгаа суудал өндөр гэдгийг түүний юу юунаас харж болно.

Түүний тухай багахан мэдэх ч хэвлэлийн архив шүүхээр баримт олон байна. Тухайлбал, Б.Жавхлан танил тал, анд нөхдөө хөрөнгөлөг газруудад албан тушаалтнаар томилдог төдийгүй “Чингис хаан” банктай нэр нь холбогддог. Яагаад гэхээр Б.Жавхлан сайдын эхнэр А.Соёлмаа “Чингис хаан” банкны Ерөнхий захирал Б.Батхүүтэй “Ньюгоби гэйт” компанийг хамтарч эзэмшдэг бизнесийн түншүүд аж. “Чингис хаан” банктай ийнхүү гэр бүлийн хүрээнд түнш учраас даатгалын мөнгөнөөс эхлээд олон зүйлийг тус банкинд байршуулж мөнгө угаадаг байж болзошгүй баримтууд ч дэлгэж байсан. Үүнийг батлан хэлж чадахгүй учраас цааш бусдын баримт түших гээд яахав.

С.Ууганбаяр