Эдийн засгаа өөд татах, гацаанд байгаа төсөл хөтөлбөр, бүтээн байгуулалтаа хөдөлгөх гол хөрөнгө бол уул уурхайн салбар, тэр дундаа коксжих нүүрснийхээ экспортын хэмжээг нэмэгдүүлэх явдал юм.

Уг нь уул уурхайн экспортоо нэмэгдүүлж, гадаад худалдааны эргэлтийн урсгал бий болгох гэж гуравдагч эх үүсвэрээ нээсэн ч зам харгуйгаас эхлээд дэд бүтэцгүй Гашуунсухайтын боомтыг нээчихсэн. Үүнээс үүдэж, байгаль экологид нөхөж барахгүй ихээхэн хохирол учирсан. Өдөртөө 1000 шахам машин шороон замаар тээвэр хийж байсан энэ газарт тэнгэрт тулсан тоос шороонд үзэгдэх орчин хязгаарлагдаж, осол аваар их гарах төдийгүй нутгийн малчид, ан амьтан дүрвээд явчихсан дүр зураг л угтана. Эрдэнэт хүний амь нас ч цөөнгүй эрсдсэн.

Говийн сул хөрсний бужигнасан шороо, нүүрсний хар тортогтой орчныг нь тэр чигт нь хучаад авахаар гялайх цайх зүйл гэж нэгээхэн ч байхгүй. Хөө тортог шороонд дарагдсан нөхдийн царай ч танигдахгүй дүр зураг л харна. Тээврийн жолооч нарт ая тухтай хооллочих газар ч ховор

Тэгвэл одоо бидэнд байгаа хамгийн ойрын боломж гэвэл автозамтай боомт ажиллуулах. Тухайлбал, Монгол, Хятад хоёр улсын гэрээ хэлэлцээрийн дагуу асуудлаа шийдвэрлээд нэгэнт нээчихсэн Цагаан дэл уулын боомт байна.

Хятад улсын буцалтгүй тусламжаар баригдаж байгаа уг боомтын зураг төсөл бүх зүйл бэлэн болж, одоогийн байдлаар боомтын доторхи автозам талбай, инжежнерийн шугам сүлжээ, хяналтын болон бусад барилга байгууламжийг барих компаниудыг шалгаруулаад ажлаа эхэлчихжээ. Одоо дутаж байгаа зүйл гэвэл Тавантолгойн бүлэг орд газраас 270 километр автозам тавих асуудал.

Уг нь Засгийн газраас боомтын замыг төр хувийн хэвшлийн түншлэлээр барихаар шийдвэрлэж, зам барих компаниа ч шалгаруулаад байтал иргэний нийгмийн байгууллагууд болон нутгийн иргэдийн эсэргүүцэлтэй цөөнгүй тулсан. Харин одоо бол хаа хаанаа замтай болохын ашиг тусыг мэдсэн учраас эсэргүүцэл гайгүй болсон гэдгийг салбарынхан хэлж байсан. Тодотгож хэлэхэд Өмнийн говийн зөвлөл, нутгийн иргэдтэй эцэслэн ойлголцох асуудал байгаа аж.

Эсэргүүцэж байгаа гол шалтгаан бол говийн эмзэг хөрсөн дээгүүр тээвэр хийж, байгаль экологид аюул нүүрлэнэ гэж үзэж байгаа юм. Харин Засгийн газраас барьж байгаа бодлого бол эхлээд автозамаа барьж байж, боомтоо нээнэ хэмээх байр суурь илэрхийлсэн. Замаа барихгүйгээр тээвэр хийхгүй гэсэн үг. Замтай л болчихвол ямар нэг хор хөнөөл байхгүй.

Улс орны эдийн засгийн нөхцөл байдал таатай бус байна. Өнөөдөр гэхэд Улсын төсөв хоёр орчим их наяд төгрөгөөр тасарчихсан, ирэх намар алба хаагчдынхаа цалинг тавьж чадахгүйд хүрээд байгааг эдийн засагчид дуулгаж байна.

Тиймээс нүүрсээ зөөвөрлөх автозамаа яаралтай барих асуудал хаа хаанаа хөндөгдөх болсон. Хэдхэн жилийн дараа гангийн үйлдвэрлэл, эрчим хүчний хэрэглээнд дараа дараагийн шинэ эх үүсвэр гарч ирэхийг эрдэмтэн судлаачид сануулаад эхэлсэн. Биднийг автозам барина, барихгүй, боомт нээнэ, нээхгүй хэмээн марган хугацаа алдаж байх хооронд газрын дор байгаа асар их коксжих нүүрс хог болж мэдэхээр нөхцөл үүссэн. Тэгэхээр автозамаа яаравчлан барьж, боомтуудаа нээх, улмаар нүүрснийхээ экспортыг нэмэгдүүлэх нь чухал болжээ.

Нөгөө талаар дэл уулын боомтыг зөвхөн уул уурхайн бүтээгдэхүүн зөөвөрлөхөд зориулж төлөвлөөгүй. Замын-Үүд шиг жишиг боомт болгох юм. Цагаан дэл уулын боомт руу автозам болон бусад дэд бүтцийн асуудлаа бүрэн шийдчихвэл зөвхөн орон нутагт ч бус Монгол Улсын эдийн засагт нэгэн крант нээгдэж, тасалдсан төсвийн орлого бүрдэнэ, ажлын байр нэмэгдэнэ гэх зэрэг эерэг зүйл олон бий. Үүнийг иргэд ойлгож эхэлсэн нь сайн хэрэг.

С.Баяр