Уг нь жамаараа бол ирэх өвлийн эхэн сард тахимаа өгөх байсан Л.Оюун-Эрдэнэ ах нарынхаа хөрөнгөөр оролдож эхэлсэн, мөн өргөж тэтгэсэн ах У.Хүрэлсүхийнхээ эсрэг талтай зуузай холбох болсон гэх хоёр том шалтгаанаар унах магадлал өндөр болчихлоо. Түүнээс тэр цүнх, сүйн бөгж энэ тэр бол яахав ээ. Ихэс дээдсийн маань хүүхдүүд бүгд л татвар төлөгч бидний мөнгөөр тансаглан амьдарч ирсэн. Тэгэхээр Засгийн газрын ээлжит бус хуралдаанаар Ерөнхий сайдад итгэл үзүүлэх эсэх тухай тогтоолын төслийг хэлэлцэн сайд нарын 100 хувийн саналаар дэмжин, УИХ-д өргөн мэдүүлчихлээ. Л.Оюун-Эрдэнийн хувьд эцсийн сумаа тавьж, түр “ял хойшлуулах” гэж үзэж байгаа хэрэг. Түүнээс бус Засгийн газар байгуулагдаад 100 хоногоо тайлагнадаг шиг хэрэв тэр үлдвэл сүүлчийн 100 хоногоо тайлагнаад явах болно. Угаасаа нас нь тэгэж таарна. Гагцхүү Л.Оюун-Эрдэнэ итгэл даах хүн мөн үү, үгүй юу гэдэгт л хамаг учир бий. Түүний Засгийн газарт хамтарч байсан АН-ын сайд нар бол бас чиг “Итгэл үзүүлнэ” хэмээн жудаг гаргаж байна лээ. Хэрэв УИХ-ын гишүүд ийм Ерөнхий сайдад итгэл үзүүлбэл ёстой Ч.Лодойсамбуугийн хэлснээр хоёр их наяд төгрөгнөөс хүртсэн байж таарна.

Л.ОЮУН-ЭРДЭНЭ ЦААСАН ДЭЭР ТАВАН ЖИЛ АЖИЛЛАВ

Л.Оюун-Эрдэнийн засагласан хэдэн жилд энэ Монгол Улс, нийгмийн амьдралд ахиц дэвшил гарсангүй. Анх 2021 онд МАН-ын XXX бүгд хурал дээрээс “Шинэ сэргэлтийн бодлого” хэмээх зүйл тунхаглан зарлаж, үүнийгээ таван жил ярьсан. Ярихаас цааш хэтрээгүй учраас өнгөрөгч 2024 оны сонгуулийн дараа 14 мега төсөл гээч зүйл шинээр оруулж ирээд ярьж эхэлсэн. Мэдээж хэрэг, “Шинэ сэргэлтийн бодлого”-д багтсан бүтээн байгуулалт, бусад зүйл гээд зууны хоёр хувь болтугай ч шав тавьж, тууз хяргасан байх. Ерөнхийдөө "Богд хан төмөр зам" гэх нэр томъёо гаргаж ирээд зураг төсөл ч үгүй, хөрөнгө мөнгө нь ч шийдэгдээгүй хоосон зүйл дээр тууз хайчаад эхэлсэн. Энэ мэт ихэнхийнх нь хөрөнгө мөнгө бүү хэл зураг төсөл нь ч хийгдээгүй. Үүнд найдах ямар ч боломжгүй. Өнөөдрийн Монгол Улсын өр, зээл, гадаад дотоодын нөхцөл байдал гээд дурдахаар 100-120 их наядаар хэрэгжих эдгээр төслүүдэд мөнгөө хийх тэнэг нэгээхэн ч үгүй. Арга ядахдаа ураны гэрээг оруулж ирж байна. Үнэн хэрэгтээ нэг ч цөмийн реакторгүй үлдэнэ. Францууд манайхаас ухаж авчихаад юу ч үгүй орхиод явна. Юу ч үлдэхгүй ийм л гэрээ. Олон зүйл нуршаад яахав. “Шинэ сэргэлтийн бодлого” бол ядахад түүний мөрөөдөл ч биш. Зүгээр л цаасан дээрх пиар технологи.

СТАТИСТИКИЙН ГАЗАР Л.ОЮУН-ЭРДЭНИЙН ЗАХИАЛГААР АЖИЛЛАВ

Үүнийхээ араас нийгэм, эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийг Статистикийн газраас зохиомлоор байнга хөөстэй мэдээлэл хүргүүлнэ. Л.Оюун-Эрдэнийг “Шинэ сэргэлтийн бодлого”, 14 мега төсөл гээд бэлдэж өгсөн цаасан дээрх өндөр дүнтэй тоо, гоёомсог зураг харуулан ярьж байхад бүх зүйл уруугаа харчихаж. Тэр вакумжсан орчиндоо л тоо, зургийн бэлдэц хараад баярлаж суув. Хаана байна тэр өндөр цалингийн дундаж үзүүлэлт, хаана байна тэр, өсөж өндөр авсан өрхийн амьжиргаа. Ам.долларын ханш өдрөөс өдөрт дээшилж, авах бараа бүтээгдэхүүний үнэ цагаас цагийн хооронд өсөж байна. Өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүн, шатахуун түлшний үнэ өндөр авчихсан гээд болж бүтэж байгаа зүйл алга.

ЭНЭ ЗАСГИЙН ГАЗАРТ ЦОР ГАНЦ АЖЛАА САЙН ХИЙСЭН НЬ ХЭВЛЭЛИЙН АЛБА

Засгийн газрын хэвлэлийн алба ч энэ тал дээр маш сайн ажилласан, буруутгах аргагүй. Эзнийнхээ бэлдэж өгсөн өндөр дүнтэй тоо, гоёомсог зургуудыг Монголын бүхий л хэвлэл мэдээллээр дамжуулан, татвар төлөгчдийн олон зуун тэрбум төгрөгийг сүүлийн хэдэн жилд гамгүй цацсан. Энэ утгаараа өнгөрсөн хугацаанд Л.Оюун-Эрдэнийн Засгийн газарт цор ганц сайн ажилласан газар нь Хэвлэлийн алба болно. Сэтгүүл зүйн салбарын бүхий л өнцөг булан бүрд, татвар төлөгчдийн мөнгөөр хүрч ажилласан. Үүгээрээ бол яах аргагүй онцгойрсон гэхэд болно. Өөр ажиллаж ахисан салбар нэгээхэн ч үгүй. Сүүлдээ сэтгүүл зүйгээс хальж, хувь имплүүзерүүд, фээсбүүкчидтэй хувь хувьсгалын гэрээ байгуулах замаар хангалттай сайн ажилласан. Үүнээс илүү яахав, үнэнд гүйцэгдэж таарна.

ГАНЦ АЖИЛЛАЖ БАЙСАН САЛБАРАА ТАТАЖ УНАГААВ

Хийж чадахгүй байж болно. Хүсэлгүй байж ч болно. Ядахад сэргээгээд босгоод ирсэн газар тариалангийнхаа салбарыг татаад унагаачихсан. Тариаланчид маань олон жилийн хөлс хүчээ шингээж, татвар төлөгчдийн чамгүй мөнгө урсгаж, энэ салбарыг С.Баярын Засгийн газраас эхтэй босгож, олон мянган хүний ажлын байр бий болж, хүнсний стратегийн гол бүтээгдэхүүнээ 100 хувь дотооддоо хангаад эхэлчихсэн байв даа. Гэтэл Л.Оюун-Эрдэнийн Засгийн газар хууль санаачлан татаад унагаачихсан. Одоо бид стратегийн бүтээгдэхүүнээ гаднаас ямар ч хараа хяналтгүй хэлсэн үнээр нь авах зам дээр нэгэнт гарчихсан. Гэтэл өнөөх хүнсний аюулгүй байдал, дотоодын үйлдвэрлэл дэмжих гэсэн лоозон нь хэвээрээ л байна.

ИРЭХ НАМАР ТӨСӨВ ТАСАЛДАЖ, ЦАЛИНГАА ТАВЬЖ ЧАДАХГҮЙД ХҮРНЭ

Ирэх намар төсөв тасалдаж, төрийн албан хаагчдын цалин тавьж чадахгүйд хүрнэ. Л.Оюун-Эрдэнийн Засгийн газар 2025 оны төсвийг маш өөдрөгөөр буюу худлаа хийсэн. Нүүрснийхээ үнийг мөнхөд өндөр байх юм шиг сагаж явсан Засгийн газар 2025 онд 83 сая тонн нүүрс экспортлоно хэмээж үүндээ тохируулаад төсвөө батлачихсан. Нөхцөл байдал ямар ч боломжгүй болсон учраас яаралтай горимоор төсвөө эргэн харахгүй бол ирэх намар Төрийн алба хаагчдын цалин ч тасалдаж мэдэхээр байдал үүсчихсэн. Олон төсөл хөтөлбөр яриад бүлтэрчихсэн болохоос эдийн засгийн нөхцөл байдал, олон улсын хөрөнгө оруулалт аль аль нь тэг заачихсан. Хэтдээ хятдад төмрийн хүдрийн үйлдвэрлэл эрс багсах тухай дэлхийн шинжээчдийн таамаг ч бий. Энэ мэт мэргэжлийн багийнхны судалгаа байсаар байтал таван жилийн турш эдийн засгаа солонгоруулах тал дээр юу ч хийсэнгүй. Хийх нь бүү хэл байгаагаа татаад унагаачихсан.

Л.ОЮУН-ЭРДЭНИЙН БОДЛОГООС БОЛЖ, 2024 ОНД 4008 КОМПАНИ ҮҮДЭЭ БАРЬЖЭЭ

Төр хувийн хэвшилтэйгээ өрсөлдсөөр олон жилийн нүүрийг үзэж байна. Гэвч нүүрэн дээрээ "Хувийн хэвшлээ дэмжиж, бизнесийн орчинг сайжруулна" гэх сайхан уриатай. Зөвхөн сүүлийн таван жилийн хугацаан дахь тоон үзүүлэлтээс 2024 онд хамгийн олон буюу 4008 компани үйл ажиллагаагаа бүрэн зогсоожээ. Тодотговол, Л.Оюун-эрдэнийн Засгийн газрын буруу бодлогоос үүдэлтэйгээр олон иргэд, аж ахуйн нэгжүүд хоолгүй болж байна. Хамгийн наад захын жишээ гэхэд Л.Оюун-Эрдэнийн Засгийн газраас өргөн мэдүүлсэн Гаалийн албан татвараас чөлөөлөх тухай хуулиас үүдэн, гурил үйлдвэрлэгч, тариалан эрхлэгч хэдэн компани нуран унаж, хэчнээн мянган иргэн ажилгүй болсныг яг таг хэлэх тоо алга.

АЖИЛ НЬ ЭХЭЛЧИХСЭН БЭЛЭН ТӨСЛӨӨ ГҮЙЦЭТГЭЖ ЧАДААГҮЙ Л.ОЮУН-ЭРДЭНИЙН 14 МЕГА ТӨСӨЛ БОЛ ЦААСАН ДЭЭРХ ҮЗҮҮЛЭН

Л.Оюун-Эрдэнэ гарч ирээд олон үйлдвэрлэл технологийн паркын асуудал ярьсан. Тэгвэл нэгэнт шав сууриа тавиад ажлаа эхлүүлчихсэн байсан Дарханы арьс ширний цогцолборыг гацаасан. Өнөөдрийг хүртэл зогсонги байгаа нь бүлэглэл төслийн өртгийг нэг нь 159 сая евро хэмээн оруулж ирэхээр нөгөөх нь 103 сая еврод багтана гэх мэтээр гацаасаар байна. Тэгвэл Эмээлтийн хөнгөн үйлдвэрлэл, аж үйлдвэрийн паркын үйлдвэрийн газрыг 2009 онд байгуулснаас хойш 16 жил өнгөрчээ. Л.Оюун-Эрдэнэ засгийн тэргүүн болж, тус үйлдвэрийг 2022 онд нийслэлд шилжүүлж, 2023 онд Дэлхийн банкны санхүүжилтээр ТЭЗҮ хийгдсэн. Гэтэл төсөвт өртөг нь 10 жилийн өмнө 182 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалт шаардлагатай байсан төсөлд 2024 оны байдлаар 734,5 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалт шаардлагатай болсон. Мөнгөний ханш өслөө гэхэд 10 жилийн дотор ийм өртөгт хүрэхгүй. Тэгэхээр энэ бүхний ар талд мөнгө угаалт явагдаж байна гэж хардахаас өөр аргагүй. Тэгээд ч энэ мэт бэлэн болчихсон төслөө ч урагшлуулж чадаагүй Л.Оюун-Эрдэнийн 14 мега төсөл бол зүгээр цаасан дээрх түүний пиар технологи.

ГАЗРЫН ТОСНЫ ҮЙЛДВЭР БАРИГДАХГҮЙ, БАРИГДЛАА Ч АШИГГҮЙ АЛДАГДАЛ ХҮЛЭЭСЭН НЭГ ДАРАМТ БИЙ БОЛНО

Хүнд үйлдвэрийн талаасаа гэвэл Дорноговь аймагт баригдаж байгаа Газрын тосны үйлдвэрийн ажил зогссон, ахиад 1.7 тэрбум ам.долларын зээл хүссэн. Үүнийгээ тэд нар авна. Иднэ ууна, тэгээд ч энэ үйлдвэр ашиглалтад ороод Монгол Улсад ямар ч ашиггүй. Энд нийтдээ гурав шахам тэрбум ам.долларыг пиарын хүрээнд салхинд хийсгэж байна гэсэн үг. Энд бас л өнөөх мөнгө угаах хэрэгсэл болсон байхыг үгүйсгэхгүй. Ахин хэлэхэд хэтдээ баригдлаа гэхэд татвар төлөгчдийн мөнгөөр алдагдлаа нөхсөн нэг Төрийн өмчит хулгайн газар л болно. Гэхдээ энэ нь У.Хүрэлсүхийн пиар технологийн хүрээнд гаргаж ирсэн төсөл юм, гэхдээ Л.Оюун-Эрдэнэд төдийлөн хамаагүй ч тэр үүнд арга хэмжээ аваагүй.

ЦААСАН ДЭЭР ЗУРСАН ПАРКУУДЫН ЗУРАГ ТӨСӨЛ Ч БАЙХГҮЙ

Үүнээс гадна Л.Оюун-Эрдэнийн цаасан дээр зуруулсан үйлдвэр парк олон бий. “Шинэ Ховд” үйлдвэрлэл технологийн парк, Багахангай дүүргийн үйлдвэрлэл, технологийн парк, Дорнод зүүн бүсийн хөдөө аж ахуйн үйлдвэрлэл, технологийн парк гээд дурдаж болно. Энд хөрөнгө мөнгийг нь шийдэх бүү хэл зураг төсөл нь гарчихсан зүйл ч ховор. Мөн Зэс баяжуулах, Алт цэвэршүүлэх, Нүүрс-хими, Кокс-химийн цогцолбор, Гангийн үйлдвэр гэх мэт зүйлс цаасан дээр ард түмэнд үзүүлэхээр зорилгоор байж л байна. Эдгээр дундаас Ховдын төсөл бол эхэлчихсэн явж байгаа юм билээ.

АРГА ТАСРАХДАА ТУСГАЙ ҮҮРГИЙН ЭЛЧИН САЙДУУД ТОМИЛОВ

Төслүүд хаашаа ч хөдлөх боломжгүй болохоор нь Тусгай үүргийн Элчин сайд нар томилж эхэлсэн. Үүнээс гадна Монгол төрийн өндөрлөгт заларч байсан эрхмүүд нэг нэг төсөл хөтөлбөр хариуцан ажиллахаар болсон гээд зүгээр л шоу хийж явна. Тухайлбал, Ерөнхийлөгч асан Н.Энхбаяр Соёлын сайдаас эхлээд Ерөнхий сайд, УИХ-ын дарга, Ерөнхийлөгч хүртэл дамжин Монгол Улсын хаанаар өргөмжлүүлэхдээ тулан, 20 гаруй жил ноёрхохдоо хийгээгүй зүйлээ Л.Оюун-Эрдэнийн Засгийн газрыг аврах гэж богино хугацаанд хийх үү. Хөрөнгө санхүү нь хаана байна. Н.Багабанди, Н.Энхбаяр, Х.Баттулга, З.Энхболд, Н.Алтанхуяг, М.Энхсайхан, Р.Амаржаргал гээд бүгд л өндөр дээд эрх мэдэлд байсан. Хүнд, хөнгөн чиглэлд нэг үйлдвэр байгуулаагүй. Тийм хүсэл эрмэлзлэл ч байгаагүй. Хийх цагтаа хийгээгүй тэтгэврийн өвгөд одоо юугаа хийх билээ. Л.Оюун-Эрдэнэ үүнийг мэдэж байгаа ч олон нийтэд ажил хийсэн болж харагдах гэж “Тусгай үүргийн Элчин сайд” гэх нэр томъёо л гаргаж ирснээс өөрцгүй.

АРГА ЯДАХДАА БҮСИЙН ЧУУЛГАН ЗОХИОН БАЙГУУЛЛАА

Засгийн газар бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ орон нутагт зөвлөгөөн зохион байгуулж байгаа нь арга тасарсан учраас орох байх газраа олж ядан, хийх ажилгүй болсон гэдгээ харуулсан хэрэг. Түүнээс бус тийш шатахуун түлш барж, орон нутгийн засаг захиргааны ажлыг алдуулан, нутгийн төсөвт дарамт учруулах ямар ч хэрэг байхгүй. Тэгэхээр энэхүү зөвлөгөөнд зориулж Засгийн газар татвар төлөгчдийн халааснаас хэдэн төгрөг “суйлсан” бэ. Үүний үр дүн гэж юу вэ. Чухам л “Ховор хүмүүс” кинонд гардаг шиг “Ширээнийхээ бүтээлгийг солиорой, шинэ халадаа өмсөөрэй” хэмээн сандралдах төдийгүй өнгө зүс сайт Дүүриймаанууд ч бэлдэж байгааг дуулгасан. Энэ мэт ямар шалтгаанаар сүр хүчийг үзүүлэн, орон нутагт шоу зохион байгуулна вэ. Үнэхээр хийх ажилгүй болсон Засгийн газар учраас өнөөх л пиарын хүрээнд ажил хийсэн болж харагдах гэж тэр. Түүнээс орон нутагт чуулган хийлээ гээд мөнгө ороод ирэхгүй. Бүсэд чуулган хийлээ гээд үйлдвэр паркууд босчихгүй. Монгол төр бодлого гаргаад аймаг орон нутгийн засаг захиргаа хэрэгжүүлээд явах, чиг үүргийн яамд хариуцаад явах ийм л зүйл.

УЛААНБААТАРЫНХАА ДЭД БҮТЦИЙГ ШИНЭЧИЛЖ ЧАДАХГҮЙ БАЙЖ ЮУН ШИНЭ ХОТУУД

Засгийн газрын хуралдаанаар Зам, тээврийн хөгжлийн сайд асан Л.Халтарыг Шинэ Хархорум хотын захирагчаар, УИХ-ын гишүүн асан Б.Саранчимэгийг Хүннү хотын захирагчаар томилсон. Ийнхүү хотгүй хотын дарга нар чухам хаана очиж ямар ажил хийхийг одоогийн байдлаар таах аргагүй. Шинэ Хархорум хот бол яриа төдий, цаасан дээр зураг төсөл нь халтар хултар буусан л зүйл гэдгийг салбарынхан ярьдаг. Ер нь бол төсөв хөрөнгө ч хаа явааг үл мэдэх шинэ хотын сураг гараад удаж байна. Хүннү хот ч ялгаагүй. Эдгээр “хотууд” нь цаасан дээр л үлдэнэ. Улаанбаатарынхаа дэд бүтцийг шинэчилж чадахгүй байж юун шинэ хотууд вэ. Улаанбаатарчууд өвөлдөө хөлдөхдөө тулд, зундаа үерийн усанд урсаж байна. Утаа, агаар орчны бохирдлыг юу гэхэв. Тэгэхээр шинэ хотууд бол зүгээр л пиар.

ТҮҮХЭНДЭЭ БАЙХГҮЙ ДАНХАР БҮТЦИЙГ БИЙ БОЛГОВ

За тэр олон сайд, яамд дүүрсэн хэрэг. Төрийн бүтцийг түүхэндээ байхгүй данхайлгасан Ерөнхий сайд бол Л.Оюун-Эрдэнэ. Төрийн өмчит компаниудад Гүйцэтгэх захирал нь байсаар байтал Засгийн газрын төлөөлөл давхар томилж байна. Хамгийн наад зах нь чиг үүргийн яам, холбогдох газар агентлаг байсаар байтал Ж.Батзанданг Засгийн газрын бүрэн эрхэт төлөөлөгчөөр томилж байх жишээтэй. Ж.Батзанданг шүү. “Эрдэнэс Монгол” хэмээх улс төрийн томилгоо, авлигын үүр болсон газар байсаар байтал “Эрчис Монгол” хэмээх бас нэг албан тушаал, авлигын үүр байгуулчихаж байна. Энэ мэтээр төрийн бүтцийг данхайлгаж, хэрхэн татвар төлөгчдийн мөнгийг үрэх вэ гэсэн шиг л хандлаа.

ШУДАРГА ЁС ТОГТООНО, АВЛИГАЧДЫГ ЦЭЭРЛҮҮЛНЭ ГЭСЭН ЛООЗОН Л ҮЛДЭНЭ

Өндөр дээд албанд очих төлөвлөгөөт ажил эртнээс эхтэй. Өөрсдөдөө “Шударга тав” хэмээн нэр өгөөд талбай дээр жагсаж байсан нөхдөөс хамгийн дээд өндөрлөгт хүрсэн нь Л.Оюун-Эрдэнэ. Тэр шүүхийн тогтолцоог засна. Хөгжлийн банкны, нүүрсний албан тушаалын гэх мэт олон асуудлыг цэгцлэнэ хэмээсэн. Нүүрстэй холбоотой томоохон гэрээг ч хөндөж чадсангүй. Олон нийтэд тэмцэл хэмээн харагдуулахын тулд Т.Аюурсайхан, Б.Ганхуяг нарт ял өгсөн болоод гол эздийг нь яаж ч чадсангүй. Хөгжлийн банкны асуудал ч гол эздээ барьж чадсангүй. Таван Ш ажиллагаа хэмээн хөл хөөр болж, насан зүгийн босгонд тулсан Т.Бадамжунайг сүр дуулиантайхан авчирснаар асуудал дууссан.

Л.ОЮУН-ЭРДЭНЭЭС ИЙМ Л ТӨР, ИЙМ Л УЛС ОРОН ҮЛДЭНЭ

Энэ мэт олон зүйл дурдаж болох ч ихээхэн цаг зав зарцуулах учраас өөр аргагүй. Тоймлон хүргэхийг хичээлээ. Ерөнхийдөө энэ Засгийн газрын ажил цаасан дээр өрнөж цаасан дээр дуусгавар болж байна. Дараа дараагийн Засгийн газар төслүүдийг цааш явуулна гэвэл худлаа. Яагаад гэхээр энд гараанаас гарчихсан төсөл бараг байхгүй. Ихэнх нь зураг төсөлгүй, хөрөнгө мөнгөний эх үүсвэр байхгүй гэхээр дараагийн Засгийн газар шинээр төлөвлөж хийхээс өөр аргагүй. Л.Оюун-Эрдэнэ ийм л Засгийн газар, улс орон үлдээгээд бүрэн эрх дуусахаар гадагшаа зугтаах байх. Өөрөөр хэлбэл Ч.Сайханбилэгийн хувь заяа тосон уулзана.

С.Ууганбаяр