Уур амьсгалын өөрчлөлтийн судалгаа, хамтын ажиллагааны төвийн захирал Ж.Чойнхандтай уур амьсгалын талаар ярилцлаа.

- Уур амьсгалын өөрчлөлтийн судалгаа, хамтын ажиллагааны төвөөс “Монгол орны мал аж ахуйн салбар дахь уур амьсгалын технологийн шийдлүүд” зөвлөлдөх уулзалтыг зохион байгуулж байна. Манай улсад хэдий хэрийн хэмжээний өөрчлөлт байгаа вэ?

-Дэлхийн дулаарал явагдаж байгааг бүгдээрээ мэдэж байгаа. Үүний гол шалтгаан нь хүний үйл ажиллагаанаас 60 хувь нь болж байна гэсэн эрдэмтэн судлаачдын мэдээлэл бий. Тэгэхээр түлш, шатахуун ашиглах, уул уурхай, хүнсний хангамжаа бий болгохын тулд маш ихээр газар хагалдаг, загасчлал гэхэд хэчнээн тэрбумаар агнаж байна, ингэхээр хүмүүс нь өөрсдөө дэлхийн дулаарлыг бий болгож байна. Манай улсыг жижиг эдийн засагтай, хүн ам багатай гэж байгаа боловч хуурай газрын эзлэх талбайгаар асар том, ган зудын давтамж ойр ойрхон ийм улс учраас илүү анхаарах хэрэгтэй.

-Мал аж ахуйн орны хувьд нэлээд онцлож үзэж байх шиг байна?

-Мал аж ахуй Монголд амьдралын баталгаа, хүнсээр хангах үндэс яах аргагүй мөн. Өнөөдөр дотоодын нийт бүтээгдэхүүний эзлэх хувь нь өндөр хэвээр байгаа. Гэвч энэ салбарт хүлэмжийн хийн ялгарлын хэмжээ, ялангуяа метан дотоод исэлдэлт, болон бэлчээрийн доройтлоос шалтгаалан огцом өсч байна. Тухайлбал, 2024 оны үндэсний мал аж ахуйн “Transparency” индексийн дагуу мал аж ахуйн салбарын хүлэмжийн хийн ялгарал 80 хувь, метаны нийт ялгарал 40 хувь болж байна гэхээр бага үзүүлэлт биш. Урьдчилсан малчдын уламжлалт амьдралын хэрэгсэл климатын эрсдлүүдэд, жишээ нь чийгшил бууралт, ган гачаал болон зудын нөлөөлөлд улам илүү эмзэг боллоо. Үүнтэй холбогдуулан бэлчээрт ачаалал нэмэгдэж, түүний уур амьсгалын нөлөөлөлтэй тэмцэх чадвар тааруу байна. Монгол Улс 2025 онд Эерэг Үзэлтэй Дахин шинжүүдийг (NDC 3.0) тогтоох, метаны ялгаралтыг 2020 оны түвшингийн 30 хувиар бууруулах, Парисын хэлэлцээрийн дагуу Нээлттэй Тогтолцооны дөрөвдүгээр зохиомж (ETF) гэрээний өмнө тайлагнах амлалт авсан.

-Гагцхүү энэ зорилтод хүрэхийн тулд ямар арга хэмжээ авч байна вэ?

-Энэхүү зорилгод хүрэхийн тулд бид бодлогын боловсруулалт хийх төдий бус, харин уур амьсгалын технологийг орон нутгийн түвшинд нэвтрүүлэх, мөн хувийн сектораас, судалгаа шинжилгээний институтаас болон олон улсын түншүүдээс оролцох хэрэгтэй гэж үзэж байна. Иймд энэ семинар нь уур амьсгалын өөрчлөлтөд тэсвэртэй технологийг нэвтрүүлэх, хүлэмжийн хийн ялгаралыг бууруулах, хамтарсан шийдлүүдийг боловсруулах, хөрөнгө оруулалтын талаар хэлэлцэж, бодлогыг дэмжих үндэсний платформын хувьд зохион байгуулж байгаа юм. Мэдээж, энэхүү зөвлөлдөх уулзалтад оролцох гол зорилго нь Монголын мал аж ахуйн секторын уур амьсгалын технологийн шийдлүүдийг их хэмжээгээр нэвтрүүлэх замаар Нэгдсэн Үндэстний байгууллагын уур амьсгалын өөрчлөлтийн зорилго болон метан ялгаралтыг бууруулахад хувь нэмэр оруулах явдал юм.

-Та бүхэн нэлээд ажил хийж, зохион байгуулж байна. Үүнээс ямар үр дүн хүлээж байгаа вэ?

-Ялангуяа малын тэжээл, бэлчээрийн хэрэглээ бэлэн бус хөрс боловсруулах, малын эрүүл мэнд болон сайн сайхан байдал, бэлчээрийн чанарыг сайжруулах, судалгаа болон MRV (хяналт, тайлагнал, шалгалт) системийг сайжруулах, хувийн секторыг оролцуулах, олон улсын болон дотоодын хөрөнгө оруулалтын суваг нээгдэх, салбар хоорондын хамтын ажиллагааг гүнзгийрүүлэх боломжийг хэлэлцэх явдал юм. Яах аргагүй хүлээгдэж буй үр дүн бий. Тэр нь энэ семинар дээр мал аж ахуйн салбарт тохиромжтой уур амьсгалын технологийн жагсаалтыг тодорхойлох, мөн бодлого, хөрөнгө оруулалтын тэргүүлэх чиглэлийг тогтоох юм. Энэ нь хүлэмжийн хийн ялгарлыг тооцох аргачлалыг (Tier 2 аргачлал хүртэл) шинэчлэх техник хэрэгцээг агуулж, MRV системүүдийг (хараалт, тайлагнал, шалгалт) сайжруулах шийдлүүдийг хамрах болно. Удахгүй болох уулзалт нь олон улсын хөгжилд хамтран ажилладаг түншүүдийн сонирхлыг татсан төслүүд болон санаачлагуудыг хэлэлцэж, хувийн салбарт оролцох боломжууд болон хамтын гүйцэтгэлд боломжоор хангахыг зорьсон. Мөн судалгааны хүрээлэн, малчдын бүлэг, иргэний нийгмийн зүгээс олсон туршлагаар шийдвэрийн түвшний хэлэлцүүлэг, тунгаан бодох боломжуудыг санал болгож байгаа юм. .

С.Данзан